Tên Khoa học: Nelumbonaceae
Tên tiếng Anh:
Tên tiếng Việt: Sen
Tên khác:

Nelumbonaceae Dumort 1829

Họ Sen là một họ thực vật có hoa chỉ có một chi duy nhất là Nelumbo  (tiếng Hindi: कमल) và có hai loài. Từ Nelumbo có nguồn gốc từ tiếng Sri Lanka nelum, để chỉ các loài sen.

Các loài trong chi Nelumbo có hoa rất giống với các loài hoa súng trong họ Nymphaeaceae (họ Súng). Lá của các loài sen có thể phân biệt được với lá của các loài trong họ Nymphaeaceae, do lá sen có hình khiên (lá tròn), trong khi đó Nymphaeaceae có vết khía hình chữ V đặc trưng từ mép lá vào tâm của lá. Quả ở trung tâm chứa các hạt của các loài cũng có đặc trưng phân biệt và được gọi là bát sen.

Cỏ thủy sinh, lá hình khiên

Hoa lưỡng tính, xếp xoắn. Lá đài 2. Cánh hoa nhiều, xếp xoắn, ít phân biệt với lá đài. Nhị nhiều, xếp xoắn. Đặc trưng bởi bộ nhụy gồm nhiều lá noãn rời, xếp vòng, vùi sâu trong đế hoa hình nón ngược nằm vượt lên trên bộ nhị.

Phân loại

Họ này chỉ được một số ít các nhà phân loại học công nhận. Các loài trong họ này thường được gộp chung vào họ Súng (Nymphaeaceae).

Hệ thống APG II năm 2003 (không thay đổi từ hệ thống APG năm 1998) công nhận họ này và đặt nó trong bộ Quắn hoa (Proteales), trong nhánh eudicots.

Hệ thống Cronquist năm 1981 cũng công nhận họ này nhưng đặt nó trong bộ Súng (Nymphaeales) thuộc phân lớp Magnoliidae của lớp thực vật hai lá mầm (Magnoliopsida).

Hệ thống Dahlgren và hệ thống Thorne (1992) cũng công nhận họ này và đặt nó trong một bộ riêng của chính nó là bộ Sen (Nelumbonales) thuộc siêu bộ Magnolianae của phân lớp Magnoliidae [=thực vật hai lá mầm].

Nelumbo nucifera được biết đến nhiều như là một loại hoa linh thiêng của Ấn giáo và Phật giáo và là quốc hoa của Ấn Độ. Thân rễ (ngó sen) của nó cũng được sử dụng nhiều trong ẩm thực châu Á. Nhà thờ của Bahá'í giáo tại Ấn Độ có hình dạng của hoa sen.

Nelumbo lutea là loài sen thứ hai có màu trắng thấy phổ biến ở Bắc Mỹ.

Thế giới có 1 chi 2 loài, phân bố ở nhiệt đới và cận nhiệt đới châu Á, châu Úc, Bắc Mỹ.

Ở Việt Nam có 1 loài

Sen trong đời sống

    * Hoa sen là một biểu tượng cho sự thanh cao theo người Việt và nhiều nơi khác ở châu Á. Hình ảnh tòa sen hiện diện trong ảnh thờ phụng, đặc biệt là Phật giáo.

    * Hạt sen được dùng làm thuốc trị các chứng mất ngủ thông thường và có tác dụng an thần. Trong ngày Tết thì hạt sen được dùng làm mứt để thưởng thức với trà nóng.
    * Ngó sen cũng được chế biến làm thực phẩm như "gỏi ngó sen"
    * Trong ca dao tục ngữ:

    Trong đầm gì đẹp bằng sen
    Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng
    Nhị vàng, bông trắng lá xanh
    Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn
    (ca dao)

    Trên đời gì rẻ bằng Bèo,
    Chờ khi nước lụt, Bèo trèo lên Sen.
    Trên đời gì tốt bằng Sen,
    Quan yêu dân chuộng, rã bèn cũng hư.
    (ca dao)