Bổ sung loài Tylophora tengii Tsiang (Asclepiadaceae R.Br.) cho hệ thực vật Việt Nam

Trong quá trình nghiên cứu các mẫu vật của họ Thiên lý ở Phòng Tiêu bản thực vật thuộc Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật (HN), chúng tôi đã phát hiện sự có mặt của loài đó ở Quảng Trị (Triệu Thương, Triệu Phong).

Loài Tylophora tengii Tsiang phân biệt với các loài khác trong chi Tylophora bởi một số đặc điểm: màu sắc hoa, có lông ở tràng, chiều dài cụm hoa ngắn hơn lá, gân bên rõ, hình dạng phiến lá, chiều dài của cuống cụm hoa so với cuống hoa, dạng sống. Sau đây là mô tả loài Tylophora tengii Tsiang.

Tylophora tengii Tsiang
1. Cành mang hoa; 2. Hoa; 3. Đài mở ra, chỉ rõ các tuyến; 4. Nhị nhìn mặt trong; 5. Nhị nhìn từ bên; 6. Cơ quan truyền phấn; 7. Nhụy; 8. Bầu cắt dọc; 9. Bầu cắt ngang (hình theo Tsiang et Li, 1977)

Tylophora tengii Tsiang, 1936

Sunyatsenia, 3: 228, f. 18, t. 27; Tsiang et Li, 1977. Fl. Reip. Pop. Sin. 63: 550; P. T. Li et al., 1995. Fl. China, 16: 259.

Cây leo, dài đến 1 m, mảnh. Cuống lá 5-10 mm; phiến lá thuôn hay hình mác, dài 2,5-4 cm, rộng 0,8-1,3 cm, mỏng, nhẵn (trừ ở gân giữa); gốc lá tù đến hình tim; đỉnh nhọn; gân bên 3-4 cặp. Cụm hoa dài khoảng 2,5 cm, 10-16 hoa; cuống cụm hoa 1-1,5 cm, trục đơn, nhẵn. Cuống hoa 2-6 mm, nhẵn; đài hình thuôn, dài 1 mm, rộng 0,5 mm, có lông, có 5 tuyến ở gốc; tràng màu xanh nhạt, có lông; ống tràng ngắn, thùy hình trứng rộng, 3 x 3 mm; thuỳ tràng phụ hình trứng. Bao phấn gần hình vuông; khối phấn hình tròn, nằm ngang. Đầu nhụy hình đĩa, đỉnh phồng lên.

Sinh học và sinh thái: ra hoa tháng 9. Mọc nơi sáng.

Phân bố: Quảng Trị (Triệu Phong: Triệu Thương). Còn có ở Trung Quốc.

Mẫu nghiên cứu: QUẢNG TRỊ, T. Đ. Lý 592004, 1992001 (HN).

Tài liệu tham khảo

1. Costantin J., 1912: AsclÐpiadacÐae. In Lecomte H: Flore GÐnÐrale de l’ Indo-Chine 4 (1): 1-154. Masson et Cie, Paris.
2. Li P. T., Gilbert M. G. and Stevens W. D., 1995: Asclepiadaceae. In: Wu S. Y. et Raven P. H.: Fl. China, 16: 193-270. Science Press, Beijing, China et Missouri Botanical Garden, St. Louis, United States.
3. Phạm Hoàng Hộ, 2000: Asclepiadaceae. In: Cây cỏ Việt Nam: 2. NXB Trẻ, TP. Hồ Chí Minh.
4. Tsiang et Li, 1977: Asclepiadaceae. In: Flora Reipublicae Popularis Sinicae., 63: 249-617. Perkin.

Trần Thế Bách
Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật
Tạp chí Sinh học 25 (2)/ 6-2003