Nhận lời mời của những nhà khoa học và những người bạn đam mê khám phá thiên nhiên hoang dã, tôi lại một lần nữa hành trình vào Phong Nha, một lần nữa chinh phục hang Sơn Đoòng theo một lối khác. Không giống như hành trình năm ngoái, lần này chúng tôi tới Sơn Đoòng đúng vào dịp mưa lũ miền trung nên đoàn khám phá chúng tôi không đi theo lối mòn hang Én mà đi theo một đường mòn khác trong rừng nguyên sinh Phong Nha để đến với phần cửa sau của hang Sơn Đòng. Mặt khác, khi đi theo lối mới này, chưa biết có vất vả hay không nhưng tôi được biết là sẽ tiết kiệm được một ngày cho việc di chuyển. Thêm vào đó, thêm một lối đi khác là thêm một hành trình khám phá. Chúng tôi đã rất háo hức để chờ lệnh xuất phát.
Ngày thứ nhất
Dưới rừng già Phong Nha, lối mòn dẫn đến cửa sau của hang Sơn Đoòng là một lòng suối cạn, dài hơn 3km, tiếc rằng khi chúng tôi tới thì đã hết mùa hoa quả của rừng nhiệt đới này, nếu không thì sẽ rất thú vị khi được nếm những trái Chôm chôm và bao nhiêu loại hoa quả khác - những sản vật tự nhiên ban tặng cho lữ khách may mắn trong cuộc hành trình dài mệt mỏi. Tiết kiệm nước uống là trọng tâm của những lữ khách trong chuyến đi đó, tuy nhiên, do trời nắng, suối cạn, đá nóng nên chẳng bao lâu, nước dự trữ của chúng tôi cứ cạn dần đến đáy bình khi mặt trời đã đi qua đỉnh đầu.
Những bông hoa lạ như thê này luôn làm tôi quên đi khó nhọc của đường trường
Vượt qua lòng suối cạn, dự trữ lượng nước vừa đủ vì biết rằng chúng tôi sẽ tiếp tục leo dốc trong khoảng gần ba giờ đông hồ nữa. Tôi và những người bạn ngồi buộc lại dây giày, nịt lại ba lô và nói vài câu chuyện phiếm để sốc lại tinh thần, chuẩn bị cho hành trình 5 km leo dốc đá tai bèo.
Không giống như những người khác, hành trình nào cũng cho tôi niềm vui để quên đi những nhọc nhằn, gian khó. Có nhiều loài hoa đẹp, cỏ lạ là tôi có thêm niềm vui. Đem niềm vui đó gửi tới những bạn đồng hành, giới thiệu cho họ biết về thiên nhiên và đa dạng sinh học của Phong Nha để giúp họ cùng quên đi đường dài vất vả. Bốn lần giật dốc, 3 lần đồ đèo, nhiều người đã bị đá tai bèo hoặc gai rừng cào rách áo, bay mũ nhưng cuối cùng, khi thấy không khí bỗng trở nên mát mẻ và dễ chịu hơn, tôi biết rằng sắp đến cửa hang rồi.
Quả nhiên như vậy, lần đổ đèo cuối cùng chún tôi đã trong thấy một thung lũng sâu với rất nhiều cây to, mây và không khí ẩm từ dưới bốc lên thật nên thơ và hữu tình. Tiếc rằng khung cảnh quá chật trội và trời bỗng nhiên nhiều mây nên tôi không có một bức ảnh nào đủ để ghi lại cái không gian tuyệt vời ấy. Men theo một lối mòn do những người thợ săn địa phương từ bao đời nay để lại ở một bên của vách núi, chúng tôi nhìn thấy một khoảng không tối mịt và gió liên tục thổi ra, mang theo hơi nước ẩm ướt làm cho nhiều người thấy lạnh mặc dù ai cũng ướt áo, toát mồ hôi sau cuộc hành trình gần 5 giờ đồng hồ đã qua. Đó là cửa hang sau của Sơn Đoòng.
Tuyệt vời, đó là cảm nhận mà tất cả mọi người trong đoàn chúng tôi thốt ra khi đứng trên miệng hang. Một không gian bao la, sâu thẳm, cả núi, cả “ao” và những “ruộng bậc thang” bát ngát đều được gói vào trong cái không gian đó. Tôi biết rằng Sơn Đoòng rất rộng nhưng ở cửa hang bên này, tôi không thể hình dung ra được mức độ hùng vĩ và bát ngát của tự nhiên mang lại cho nó. Tranh thủ thời gian nghỉ trưa rất ngắng, mọi người lấy thêm nước uống từ những cái “ao” để chuẩn bị cho cuộc hành trình tiếp theo, đoạn đường chông gai nhất mà những lữ hành phải vượt qua để có thể đến được “Vườn Địa Đàng” và “Khu vườn A Đam”.
Sau khi nghỉ ngơi khoảng 15 phút với một chiếc bánh xốp lót dạ, chúng tôi bắt đầu cuộc hành trình đầy khó khăn. Với sự hỗ trợ nhiệt tình và chuyên nghiệp của các chuyên gia địa chất, hang động, từng người một được đeo dây bảo hiểm chuyên nghiệp, dây an toàn và dụng cụ trượt dây để từng bước tự lần mò trên vách nhũ đá trơn tuột để xuống phía đáy hang. Trước khi trượt dốc, mọi người được hướng dẫn cách sử dụng trang thiết bị an toàn, làm thế nào để tháo lắp các móc khóa chuyên nghiệp hay cách sử dụng dụng cụ trượt dây… đồng thời phải kiểm tra an toàn tuyệt đối các dấu móc, đèn pin, mũ bảo hiểm trước khi bắt đầu. Đèn pin chuyên dụng trên đầu, ba lô trên vai, quay mặt hướng lên trên và lưng xuống phía dưới, từng bước một, vừa nhả dây, vừa lùi chân, giống hệt các vận động viên leo núi chuyên nghiệp hoặc các chiến sĩ cứu hỏa đang diễn tập leo tầng cao, từng người, từng người một, chúng tôi tụt được hết con dốc đầu tiên với độ dốc đến 45o và dài hơn 100m, xuống đến độ sâu khoảng 30m so chỗ xuất phát của dây xuống. nhiều chỗ do vách đứng nên phải có thang dây kim loại hỗ trợ người tụt mới không bị trượt chân hoặc quay dây, đu người.
Trang bị cho những người đi hang
Vừa xuống đến một vách ngang rộng khoảng 2x 6m, chúng tôi phải chuyển dây an toàn vào dây néo ở vách đá và tháo dây tụt, dây trượt ra để người ở trên miệng hang keo lên, tiếp tục buộc cho người tiếp theo. Ngồi chờ ở đây đến hơn một giờ đồng hồ, vừa hỗ trợ anh em tải đồ từ trên xuống, vừa hỗ trợ nhóm chuyên gia tải đồ xuống đáy hang qua một dây cáp nối hai vách hang và có ròng rọc để chuyển dây. Tôi nhìn xuống phía đáy hang, tối quá, không thấy gì, thi thoảng mới thấy le lói một ánh đèn pin của ai đó phía dưới ngửa mặt lên dõi theo những “kiện hàng” được gửi xuống qua đường ròng rọc hoặc đón những người đang trượt xuống.
Do vách trượt lần này là dốc đứng hoàn toàn nên mọi người được trang bị đến hai dây an toàn cùng hai dây trượt và phải mất rất nhiều thời gian thì một người mới có thể hoàn thành quãng đường gian khó đó. Chờ đợi mỏi mòn đôi khi làm giảm ý chí của người muốn xuống tiếp theo nhưng với tôi đó như là một thử thách để “vượt qua chính mình” bởi đã có vài người bị quay dây, người đu lơ lửng giữa chừng đến nỗi thót tim hoặc thậm chí “ướt quần” nữa. Chính vì sự nguy hiểm đó, các chuyên gia hang động đã không cho bất kỳ một ai “vượt ải” nếu không có mũ bảo hiểm và các trang thiết bị bảo trợ khác.
Cuối cùng thì cũng đến lượt tôi, sau khi được buộc đến hai dây bảo hiểm, vẫn ba lô trên vai, đèn pin và mũ bảo hiểm trên đầu, tôi bắt đầu nắm lấy dây trượt và quay lưng lại phía sau, mắt dõi theo dây trượt và vách nhũ. Hai chân dang rộng, tôi bắt đầu nới dây trượt, người tôi luôn ở phương vuông góc với vách nhũ đứng của sườn hang. Vừa trượt xuống, vừa phải quan sát chỗ đặt chân bởi nếu đặt không chuẩn có thể bị quay dây ngay và khi đó thì mọi chuyện có thể xảy ra mặc dù vẫn còn có dây và mũ bảo hiểm nhưng việc va vào vách hang vẫn làm cho người ta bị thương, cả thể xác lẫn tinh thần. Có lẽ tôi cũng đã xem nhiều phim truyền hình hoặc các chương trình khám phá thiên nhiên nên tự nhiên hình dung ra cách phải trượt như thế nào cho đúng. Quả thực ban đầu tôi đã làm được như vậy. tuy nhiên khi vừa xuống được khoảng 20m tôi bỗng hoang mang vì phía dưới tôi là một vách hõm, tôi không biết phải đặt chân vào đâu. Quay đầu nhìn xuống dưới, láng máng thấy được nền hang, chắc còn cách đến 30m nữa mới xuống đến nơi, ai mà tuột dây hoặc rơi từ chỗ này thì…. Tôi lắc mạnh đầu để xua đuổi mấy ý nghĩ đó đi và nó làm tôi tỉnh táo hơn, nhìn lại chỗ vách lõm, chắc chỉ khoảng 5m thôi, tôi kéo dây đu người lên cao một chút rồi hơi khép chân lại, thả người xuống một cách tự do theo dây bảo hiểm. Vừa lúc gần hết vách lõm thì tôi hơi bị quay dây, rất nhanh, tôi đưa một chân ra để trụ vào vách nhũ, trượt xuống thêm tí nữa, chân còn lại của tôi lại trụ được vào phía vách bên kia của chỗ lòm. Tôi thở phào, vậy là mình đã qua được rồi. Đoạn đường xuống tiếp theo, tôi lặp lại giống như lúc xuất phát nên không mấy khó khăn tôi đã xuống được đáy hang.
Thảo trả các thiết bị trượt dốc để mọi người kéo lên, dùng cho người kế tiếp, tôi đi lại chỗ tập kết “hàng” ở đáy hang. Đáy hang này vừa mới hết nước nên nhão nhoét bùn đất, chân tôi ngập trong sình bùn đến hơn 20 cm. Nhìn những hòn đá lọt thỏm trong bùn qua ánh sáng đèn pin, tôi tự hỏi, nếu ai đó bị rơi xuống thì sẽ thế nào nhỉ, chắc là chìm trong sình bùn này luôn.
Ổn định lại tinh thần, tôi lấy máy ảnh ra định chụp nhưng vách hang cao quá, tối quá nên chiếc máy ảnh của tôi thành vô nghĩa. Chỉ qua chiếc đèn trên đầu, tôi kịp ghi lại một vài hình ảnh “xuống núi” của người tiếp theo.
Lối đi toàn sình lầy giữa các đồi núi đất trong lòng hang đoạn cuối
Chờ thêm vài người nữa xuống rồi chúng tôi lập thành một tốp để đi tiếp vì mọi người không được đi riêng lẻ sợ lạc đường trong lòng hang bởi ở đó có nhiều lối mòn (do nước chảy tạo ra) và đồi đất, núi đá giống như một mê cung hay một trận đồ bát quái mà Gia Cát Lượng sáng tạo ra. Men theo khe nước và khe sình lầy, chúng tôi dễ dàng vượt quãng đường 2km rồi đến khu vực khô ráo hơn. Tuy nhiên ở đây lại bắt đầu nảy sinh khó khăn, không những lối đi không rõ ràng mà còn phải vượt qua mấy quả núi nhỏ trơn tuột hoặc sắc lẹm tạo ra do ngấn nước và bùn lầy đọng lại sau khi nước rút qua. Đến tám giờ tối thì chúng tôi tới được khu vực tập kết cạnh Vườn Địa Đàng, đây chính là “bãi biển” mà năm trước tôi cùng những người bạn đã dựng lều, cắm trại.
Kỷ niệm với Sơn Đoòng 2011, tôi ghi tên mình lên dù vẫn biết rằng năm sau sẽ chẳng còn nữa bởi nước lũ sẽ xóa nhòa tất cả
Vui vầy với bữa tối bằng hai “chú gà” và mấy xị rượu mang theo, đoàn chúng tôi đi ngủ để khép lại một hành trình vất vả nhưng nhiều kỷ niệm.
Ngày thứ hai
Trở lại Vườn Địa đàng sau một năm xa cách
Trở lại với Vườn Địa Đàng, hố xập thứ hai của hệ thống hang Sơn Đoòng, mặc dù lần khảo sát trước tôi đã ghi nhận hầu hết những loài cây cỏ ở đây nhưng lần khám phá lần này vẫn cho tôi những thú vị mới. Tôi tìm thấy một cây trọng đũa có những quả nhỏ bằng đầu ngón tay chin đỏ và điều đặc biệt nhất khiến tôi chú ý là cái quả này có rễ rất dài ngay cả khi nó còn đang ở trên cây. Có lẽ cái hoàn cảnh sống đặc biệt đã làm cho nó phải có sự thích nghi mới. Cái rễ đó là minh chứng cho sự hình thành một cây non ngay từ khi còn trên cây mẹ, do vậy, sau khi rời khỏi cây mẹ, cây non đã có điều kiện tốt hơn để tự trưởng thành trên nền hang khô này. Nó giống với trường hợp “đẻ” cây non của các loài sú vẹt ven biển.
Cây trọng đũa có quả mang rễ - phương án thích nghi với điều kiện sống đặc biệt khó khăn như các loài sú, vẹt ven biển
Và cái cây này có rễ gốc mới đặc biệt làm sao
Lớp cát bột dày thế này làm cho nhiều loài cây phải có những hình thức tồn tại đặc biệt
Phát hiện thứ hai của tôi là một loài thân thảo thuộc họ Báo xuân (Primulaceae), tôi chưa từng gặp loài này bao giờ mặc dù tôi đã tiếp xúc và xác định hầu hết các thành viên của họ này. Sau này mới biết, đó là loài Lý mạc chen, một loài mà chỉ có ở Việt Nam, đặc biệt hơn nữa loài này cũng mới chỉ gặp ở Langbian, ở độ cao trên 2000m so với mặt nước biển, còn đáy hang này thì lại chỉ cao hơn mặt nước biển khoảng 300m thôi nhưng lại cách miệng của hố xập đến 100m. Có lẽ, một lần nữa, cái hoàn cảnh sống đặc biệt ở đây đã cho phép có sự xuất hiện đặc biệt của loài cây đó.
Lý mạc chen - loài chỉ phân bố rất hẹp ở Langbian nhưng được phát hiện mới ở Sơn Đòng
Vui mừng vì được chinh phục Vườn A Đam, Mr Bình - VQG Phong Nha - Kẻ Bàng
Con người thật nhỏ bé trong cái không gian bao la, hùng vĩ của Sơn Đoòng
Những ngày tiếp theo, ở trong hang trời mưa nắng thất thường nhưng không làm nhụt ý chí của những người thích và đam mê nghiên cứu, chúng tôi lại cùng nhau thực hiện hành trình khám phá và giải thích sự xuất hiện cũng như hình thái của các loài cây, cỏ ở khu vườn địa đàng cũng như vườn A đam (hố xập thứ nhất của hệ thống hang Sơn Đoòng).
Cây cỏ tận dụng tối đa những lớp đất mỏng đọng lại ở các khe "ruộng bậc thang" để sinh trưởng
Nhưng hệ thực vật Sơn Đoòng vẫn có những nét đẹp thùy mị đáng yêu của những bông lan lọng
Thoáng bình yên và thi vị trong vườn A đam
Ngày cuối cùng
Trước khi kết thúc công việc ở trong hang, chúng tôi thu dọn khu vực cắm trại và lên đường trở ra. Đêm hôm trước, hầu hết các hành lý, dụng cụ đã được anh em trong đoàn chuyển ra bãi sinh tập kết để kéo dần lên miệng hang. Có lẽ vì công việc hoàn thành nên tâm trạng ai cũng thoải mái vào giờ xuất phát. Tuy nhiên, nghĩ về hành trình gian khổ sắp tới, có người tự hỏi, nếu đi ngược lại, ra theo lối cửa hang cũ, gần hang Én có lẽ an toàn hơn, nhưng phải biết rằng đang là mùa lũ nên sẽ nguy hiểm hơn rất nhiều nếu vượt qua thác nước dưới cửa hang bên phía đó. Mọi người lại động viên nhau tiếp tục hành trình và được đảm bởi sự hỗ trợ chuyên nghiệp của các nhà địa chất hang động.
Vẫn những trang thiết bị như lần xuống mấy hôm trước, nhưng lần này lên thì mọi người phải tự kéo dây để đu mình lên, dây an toàn chỉ đảm bảo căng để người đang lên không bị rơi hoặc văng quá xa đường lên mà thôi. Đường lên lần này được thiết kế thang kim loại. Do đặc thù chuyên nghiệp nên dây thang được thiết kế bằng cáp thép dẻo, nhỏ nhưng rất chắc chăn, bậc thang được làm bằng hợp kim nhẹ và bền. Tuy nhiên do bậc thang chỉ nhỏ bằng đầu đũa nên tôi thường xuyên bị mắc đinh giày vào đó, gây khó khăn cho việc rút chân lên, khi tôi rút chân để đặt vào bậc cao hơn, thường kéo theo cả đoan thang phía dưới đi lên, lúc đó, tay lại phải bám thật chắc vào bậc thang phía trên còn hai chân gần như thả tự do để “tháo” bậc thang. Mất đến bốn lần thời gian so với lúc xuống, qua ba lần nghỉ giữa chừng tôi mới lên đến hết vách đứng này. Thở phào nhẹ nhõm vì đã vượt qua được chính mình, vượt qua được nỗi lo sợ ở mỗi lần nghỉ trong khoảng không bao la, sâu thẳm và mịt mù dưới kia. Hỗ trợ mọi người cùng tải nốt số đồ đạc còn lại phía dưới, dọp dẹp hiện trường, thảo bỏ các dây móc, dây bảo hiểm, chúng tôi lần lượt lên khỏi hang và lót dạ một chút để tiếp tục lên đường trở ra.
Mệt mỏi sau chuyến đi dài nhưng đã "vượt qua được chính mình" (Mr Hồ Khanh thì chỉ hút thuốc vã thôi, tôi và Hồ Khanh thành đôi bạn "cùng tiền" trên chặng đường này)
Chân tôi đầy vết xước và bùn đất sau chuyến hành trình
Trời chiều nắng như đổ lửa, lòng suối cạn lại càng nóng, nước hết, ai cũng mệt, nhất là phải vượt qua cái bức tường đồ sộ khi nãy, nơi được đặt tên là “great wall”, nhiều người lại phải thức suốt từ đêm để chuẩn bị đường dây, kéo hàng lên. Đường trở về hôm nay không còn thấy thi vị như hôm xuất phát, không để ý xem có loài hoa đẹp, cỏ lạ nào ven đường hay không, chúng tôi một mạch vừa đi vừa động viên nhau để ra ngoài cho sớm. Cuối cùng cũng ra được đến đường nơi có xe ô tô của hậu cần đón tiếp, nhặt vội chai nước chưa kịp lạnh trong tủ đá, vơ mải cái bánh mì bé xíu khô khốc, chúng tôi phải giải quyết cơn đói và cái khát trước đã. Nhiều người còn nằm vật ra đường mặc dù trời vẫn nắng như đổ lửa và mặt đường nhựa có thể “làm chín mông”. Chiều tối hôm đó, trở về khách sạn, mọi người thay quần áo, vệ sinh đồ đạc bằng những vòi xịt nước cực mạnh của khách sạn. Giày, tất, mũ bảo hiểm, quần áo và bao nhiêu trang thiết bị khác đều bị bùn lầy dính vào và đặc biệt là đều mang theo những lớp bột mịn như xi măng ở “bãi biển”. Phải mất đến hơn hai giờ đồng hồ mới làm xong công việc đó, khi mọi người ổn định để ăn tối cũng là lúc đồng hồ điểm mười tiếng như là sự chúc mừng cuộc hành trình của chúng tôi đã thành công, đã chin muồi.
Phong Nha, 2011. Bản quyền Bài và ảnh của anhtai.bvn, không được phép copy, sao, chụp khi chưa được phép của tác giả email: tai.botany@gmail.com
Tham khảo: tác giả cùng NG khám phá hang Sơn Đoòng: