Cây rau làm thực phẩm và trị bệnh: Bèo sen

Tên thường gọi: Bèo sen

Tên khác: Bèo tây, Bèo nhật bản, Lục bình

Tên tiếng Anh: water hyacinth

Tên khoa học: Eichhornia crassipes (Mart.) Solms

Thuộc họ họ Bèo lục bình - Pontedericeae.

Mô tả: Cây thân thảo sống lâu năm, nổi trên mặt nước hoặc bám nơi đất bùn, mang một chùm rễ dài và rậm ở phía dưới. Kích thước của cây thường thay đổi tùy theo môi trường sống có nhiều hay ít chất mùn. La mọc thành hình hoa thị , có cuống phình lên thành phao nổi, gân lá hình cung. Cụm hoa hình bông hay chùy ở ngọn dài 15cm hay hơn. Hoa không đều, màu xanh nhạt hay tím. Các lá đài và cánh hoa cùng màu hàn liền với nhau ở gốc, cánh hoa trên có một đốm vàng. Quả nang nhưng ít khi gặp.

Phân bố và sinh thái: Bèo sen gốc ở Nam Mỹ, được đưa vào nước ta từ năm 1905, ban đầu là làm cảnh, đã nhanh chóng lan ra khắp nơi, thường gặp ở những chỗ nước bị tù hãm hoặc nước ngọt chảy chậm như ao, hồ, đầm, mương, máng, ven sông. Ở nước ta, Bèo sen sống quanh năm, sinh sản chủ yếu bằng con đường vô tính, từ nách lá đâm ra những thân bò dài, và mỗi đỉnh thân bò cho một cây mới, về sau tách ra thành một cá thể độc lập.

Ở nước ta, người ta dùng Bèo sen làm phân xanh bón ruộng, làm chất độn để ủ phân chuồng và đặc biệt làm thức ăn xanh hoặc nấu chín với cám và bột ngô cho lợn ăn. Cây bèo được vứt bỏ hết phiến là và rễ băm nhỏ, ủ lên men trong 24h với một ít nước muối rồi trộn với cam cho bò ăn.

Chế biến làm thực phẩm: Bèo sen cũng có thể dùng làm rau ăn. Người ta rút các đọt non, rửa sạch, sắt mỏng dùng nấu canh, chỉ cần cho chín tái, không nên nấu chín nhừ, ăn nát không ngon. Bông hoa ăn cũng ngon, có thể dùng ăn sống hoặc nấu canh ăn như đọt non.

Năm 1797, Viện chăn nuôi cho biết thành phần hóa học của thân bèo sen như sau (tính theo %): nước 92,3; protein 0,8; lipide 0,3; cellulose 1,4; dẫn xuất phi protein 5,08 và khoáng toàn phần 1,4 (trong đó calcium 0,15gvà phosphore 0,03g)

Sử dụng làm thuốc: Bèo sen cũng được dùng làm thuốc, có tác dụng chữa sưng tấy hoặc viên đau như sưng bắp chuối ở bẹn, tiêm bị áp xe, chín mé, sưng nách, viêm tinh hoàn, viêm khớp ngón tay, viêm hạch bạch huyết... Người ta thườngd dùng phần phình của cuống lá giã nát, thêm muối (5-8g/100g bèo). Ở miền Nam trước đây, bà con thường dùng để chữa bệnh vết thương trên cơ thể bị nhiễm độc chất hóa học.

Gần đây người ta đã phát hiện thêm các lợi ích khác của bèo sen như:

-        Chống ô nhiễm nguồn nước: bèo sen làm sạch  nước ở nơi chúng mọc, có khả năng làm giảm bớt ô nhiếm môi trường. Chỉ cần 1/3 ha bèo  mỗi ngày đủ để lọc 2225 tấn nước bị ô nhiễm các chất thải sinh học và các hóa chất. Bèo sen còn loại được kim loại nặng, độc như thủy ngân, chì, kền, bạc, vàng...

-        Cung cấp năng lượng: cho bèo lên men bằng vi khuẩn, 1kg bèo sẽ cho 0,3m³ khí mê tan. Bã bèo sau khi lên men có thể dùng làm phân bón.