Kỹ thuật trồng cây Dẻ ván ghép

Thông tin cơ bản

Tên thường gọi: Dẻ ván ghép
Tên khác: Dẻ trùng khánh, dẻ cao bằng, dẻ pố tấu
Tên tiếng Anh: Chinese Chestnut
Tên khoa học: Castanea mollissima Blume
Tên đồng nghĩa: Castanea bungeana Blume
Thuộc họ Dẻ - Fagaceae

Là cây thân gỗ có lịch sử hàng ngàn năm gây trồng để làm lương thực thực phẩm. Hàm lượng tinh bột 40 - 60%, đường 10 -22%, protein 5 -11%, chất béo 2 - 7,4%, nhiều vitaminA, B1, B2, C, nhiều chất khoáng, thơm ngon, bổ, ăn thay lương thực hoặc chế biến thành kẹo bánh, bột dinh dưỡng cho người già và trẻ em, ngoài ra có tác dụng bổ thận. Đây cũng là cây xoá đói giảm nghèo, tạo hàng xuất khẩu.

Đặc điểm phân loại các loài Dẻ - Castanea

Dẻ ăn quả ít nhất có khoảng 7- 8 loài trong chi Castanea.

Castanea bacgiangensis: Dẻ Yên thế (hoặc Dẻ Bắc Giang) phân bố chủ yếu trên lưu vực sông Cầu, sông Thương, sông Lục Nam. Vị ngon nhưng hạt nhỏ, chủ yếu là hoang dã hoặc trồng trên quy mô nhỏ bằng gieo hạt thẳng. Sau này nếu được cải thiện giống và thâm canh thì cũng có triển vọng thành cây đáng gây trồng rộng rãi.

Castanea crenata: Là Dẻ ăn quả chủ yếu ở Nhật Bản, Triều Tiên, Đông bắc Trung Hoa.

Castanea satira: Là Dẻ ăn quả chủ yếu ở Nam Âu, hợp với kiểu khí hậu Địa Trung Hải.

Castanea dentara: Chủ yếu ở Bắc Mỹ

Castanea seguinii: Là Dẻ ăn quả chủ yếu ở lưu vực Trường Giang, hạt nhỏ, bình quân 0,7 - 1,0g/hạt.

Castanea henrgi Rehd et wils: Phân bố chủ yếu ở Triết Giang, Phúc Kiến, lấy gỗ là chính, hạt thơm ngon nhưng nhỏ.

Castanea sp. Mọc hoang dại tại nam Trung Hoa, bình quân 3g/hạt, ăn ngon nhưng sản lượng thấp, có thể là tổ tiên hoang dã của các giống Dẻ gây trồng ngày nay, chủ yếu dùng để tạo gốc ghép.

Castanea mollissima Blume: Nên gọi là Dẻ ván, hạt to thơm và ngon, phần lớn các giống có trọng lượng trên 10g/hạt, sản lượng cao. Đại diện duy nhất của Dẻ ván tại Việt nam đã được biết đến là Dẻ Trùng Khánh. Xuất xứ này có vùng phân bố hẹp và có vẻ như rất khó rời bỏ núi cao. Tại vùng ven thị xã Lạng sơn cao trình 250m, giống Dẻ này ra hoa kết quả bình thường sản lượng bình quân đạt 20-30kg/cây/năm. Nhưng tại Phú thọ, Lân trường 97 đã thử trồng trong những năm 70 (cao trình dưới 50m) cây sinh trưởng tốt nhưng ra hoa ít và khó đậu quả. Giống này thường gặp là cây cao, gỗ lớn rất không đặc trưng cho cây lấy quả. Đến nay tại Việt nam vẫn chỉ nhân giống này bằng gieo hạt
Thực ra Castanea mollissima rất phong phú về giống, riêng tại Nam Trung Hoa đã thống kê được trên 300 giống, do ưu thế về năng suất và chất lượng hạt, Dẻ ván từ Trung Hoa đã được dẫn giống đến 17 nước ở khắp các châu lục: Nhật Bản, Triều Tiên, Mỹ, Pháp, úc và Mỹ la tinh. Thống kê năm 1990 đã đạt tổng sản lượng 479..200 tấn hạt, đứng đầu là Trung Hoa 102.000 tấn, tiếp theo là Thổ Nhĩ Kỳ, Hàn Quốc, Nhật Bản, Tây Ban Nha, Pháp, Bồ Đào Nha, Bắc Triều Tiên, Hy Lạp, Úc...

Tại Trung Hoa, sau nhiều năm nghiên cứu và chọn giống, đến năm 1995 đã chọn được các dòng vô tính cao sản, chất lượng hạt cao để phổ cập cho Quảng Đông, Quảng Tây và đảo Hải Nam. Sau đây có thể kể ra 10 giống (Tất cả các dòng này hiện nay đều được nhân bằng phương pháp ghép mắt).

Dẻ vỏ láng La cương: Vỏ hạt láng bóng, trọng lượng mỗi hạt đạt khoảng 10g, nhân vàng nhạt, ngon, chín muộn khoảng trung tuần tháng 10, nguyên sản Quảng Châu.

Vỏ láng Hà Nguyên: Xuất xứ Hà Nguyên Quảng Đông, hạt to khoảng 14g/hạt, nhân màu vàng trứng thom ngon, cao sản, chín vào cuối tháng 9.

Vỏ láng Phong Khai: Xuất xứ Phong Khai thuộc Quảng Đông, huyện này đã có trên 500 năm trồng dẻ quy mô lớn, trọng lượng hạt khoảng 15g/hạt, thơm ngon, quả chín vào cuối tháng 9, bảo quản được lâu.

Dẻ Triều số 18: Do Viện Lâm nghiệp thành phố Triều Quan- Quảng Đông tuyển chọn và công nhận năm 1974, trọng lượng hạt khoảng 11g/hạt, ngọt bùi, ngon, chín sớm đầu tháng 9.

Dẻ Cửu gia: Xuất xứ Giang Tô, nơi có truyền thống cứ 10 nhà thì có 9 nhà trồng giống này nên có tên gọi là giống Cửu gia, trọng lượng khoảng 12g/hạt, ngọt, ròn, rất ngon, chín muộn vào cuối tháng 9, Quảng Tây đã trồng thử và thấy khắp nơi đều đạt sản lượng cao, nhưng chín sớm hơn Giang tô 1 tháng (cuối tháng 8). Tán nhỏ cho phép trồng dày nên sản lượng rất cao, thời gian bảo quản sau thu hoạch tương đối dài.

Dẻ vỏ đen: Được trồng rộng khắp cả vùng núi và đồng bằng Quảng Tây, hạt to 19g/hạt, quả chín trong tháng 10, sản lượng cao và ổn định, chịu bệnh tốt.

Dẻ vỏ láng Dương Xô 64 - 28: Là kết quả cải thiện giống của Viện thực vật Quảng Tây, sản lượng cao và ổn định, trọng lượng khoảng 14g/hạt, sản lượng bình quân mỗi cây 397kg hạt, quả chín vào trung tuần tháng 10.

Dẻ Ngọc Lâm 74 - 11: Cũng do Viện Thực vật Quảng Tây cải thiện giống từ huyện Ngọc Lâm (ven Tây Giang), sản lượng cao và ổn định, sản lượng bình quân đạt 342kg/cây, trọng lượng mỗi hạt khoảng 11g/hạt, chín vào trung hạ tuần tháng 9.
Dẻ Nông Đại số 1: Là thành tựu cải thiện giống của trường Đại học Nông nghiệp Hoa Nam tuyển chọn từ hàng ngàn cá thể được gây đột biến bằng Neutron nhanh, cây lùn, chín sớm, sản lượng cao và ổn định, quả chín sớm hơn các giống khác khoảng 20 ngày tạo lợi thế mạnh trong cạnh tranh thị trường. Tán cây chỉ lùn bằng khoảng 1/2 các giống khác, rừng 10 tuổi cây chỉ cao 3,1m, tán rộng 2,8m, vòm tán tròn đúng với yêu cầu tạo tán cây ăn quả hiện đại. Tán gọn nên có thể trồng dày tạo sản lượng cao, mật độ trồng 630cây/ha, 3-4 năm bắt đầu cho thu hoạch, 8-12 tuổi trở đi là thời kỳ sai quả, bình quân mỗi năm thu hoạch 2.250kg hạt/ha, cá biệt có thể thu hoạch tới 6.646kg hạt/ha, hạt nặng bình quân 10,1gram, tỷ lệ nhân 84,9%. Nhân mịn, ròn, thơm, vị rất ngon. Hiện nay đã phổ cập khắp Quảng Đông, Quảng Tây đều đạt kết quả tốt.

Dẻ 2 vụ: là dòng đột biến tự nhiên tuyển chọn từ dẻ gây trồng bằng hạt tại Giang Tây. Ra hoa sớm, cao sản và sản lượng ổn định, 12-15g/hạt, thơm ngon. Có thể thu hoạch từ năm thứ 3, trong điều kiện quản lý tốt có thể cho sản lượng 3 tấn đến 4,5 tấn hạt/ha, tỷ lệ nhân 51,9%, đã trồng thử khắp Lưỡng Quảng đều đạt sản lượng cao. Trồng thử tại Lạng sơn cho thấy ra hoa kết quả tốt ngay từ năm thứ 2, (Năm đầu ghép mầm tạo cây con, năm thứ 2 cho quả). Tập tính ra hoa rải vụ tạo ra triển vọng thích ứng rộng với các vĩ độ và cao trình thấp.