Kỹ thuật trồng Mỡ

Thông tin cơ bản:

Tên thường gọi: Mỡ
Tên khác:
Tên tiếng Anh:
Tên khoa học: Manglietia glauca Blume
Tên đồng nghĩa:
Thuộc họ Mộc lan (Magnoliaceae)

Đặc điểm hình thái

Mỡ là cây gỗ lớn thường xanh cao tới 25-30m, đường kính ngang ngực 30 cm và có thể tới 50-60 cm. Thân tròn rất thẳng, vỏ màu xám bạc, thịt màu trắng có mùi thơm. Màu cao dưới cành đạt tối thiểu 3/4 chiều cao cây.Thân cây đơn trục, một ngọn chính, lúc non có hình tháp. Cành nhỏ mọc quanh thân. Lá đơn mọc cách, phiến lá hình trứng, gân nổi rõ ở cả 2 mặt, cuống lá mảnh. Hoa lưỡng tính, to, màu trắng phớt vàng mọc đơn độc ở đầu cành. Quả kép hình trụ. Hạt màu đỏ, nhẵn bóng, có mùi thơm.

Đặc điểm sinh thái, lâm sinh

Cho đến nay, cây mỡ trong rừng nguyên sinh không phát hiện được mấy. Những quần thụ mỡ còn gặp đều là thuần loại thứ sinh phục hồi sau nương rẫy và những rừng trồng. Trong rừng tự nhiên mọc xen với kháo, giổi, chò nâu, vạng trứng…

Mỡ thích hợp với nhiệt độ trung bình năm 22-24 oC, lượng mưa từ 1400-2000 mm/năm và độ ẩm không khí trên 80%. Tuy nhiên cây con mới trồng nếu gặp sương muối, nhiệt độ xuống thấp cũng bị hại, táp lá, héo ngọn.

Mỡ thường phân bố ở độ cao 300-400 m trở xuống, trong các hệ đồi bát úp, sinh trưởng tốt trên các đất Jeralit đỏ vàng, sâu, ẩm, mát, thoát nước, nhiều mùn, phát triển trên phiến thạch, mica, sét, Gneis, poócphia. Tốt nhất là trên đất rừng vừa mới khai thác xong. Không trồng được mỡ trên đất cỏ tranh, đất đồi trọc.

Mỡ là cây ưa sáng, khi nhỏ cần ánh sáng yếu. Vào mùa hè có ánh sáng mạnh cũng cần có độ che thích hợp thì mới sinh trưởng tốt. Lớn lên đòi hỏi nhiều ánh sáng. Hệ rễ rất phát triển, rễ cọc ăn sâu 2-3 m. Rễ ngang nhiều nhánh và ăn khá dài ra các hướng, song tập trung ở tầng đất mặt ở độ sâu khoảng 10-30 cm. Mỡ tái sinh tự nhiên ít, chỉ thấy ở nơi thảm tươi thưa. Có khả năng tái sinh trồi khoẻ. Hàng năm mỡ ra hoa tháng 2-4, quả chín tháng 8-9.

Mỡ là cây đặc hữu của miền bắc Việt Nam, phân bố nhiều ở vùng Yên Bái, Hà Giang, Tuyên Quang, Phú Thọ vào đến Thanh Hoá, Hà Tĩnh, rải rác đến tận Quảng Bình.

Giá trị kinh tế

Gỗ mỡ trắng hoặc vàng nhạt, mềm nhẹ, tỷ trọng ở độ ẩm 15% là 0,480. Dăm mịn, thịt đều, ít co rút, nứt nẻ, ít bị mối mọt và mục. Chịu được mưa nắng, dễ cưa xẻ, bào trơn, tiện, chạm trổ, bắt sơn, đóng đinh. Là loại gỗ tốt được nhân dân ưa chuộng. Thường gỗ mỡ được dùng vào nhiều công việc: Làm cột, kèo nhà, làm đồ mộc, bàn ghế, gường, tủ, công nghệ dán lạng, bút chì.

Kỹ thuật gieo trồng

Thu hái hạt giống

Hạt được thu hái trong vòng tháng 8-9. Khi chín quả chuyển từ màu xanh sang xám, có đốm trắng, lác đác có một số quả lẻ. Tách quả ra, hạt đỏ tươi, vỏ cứng màu đen, nhân trắng có tinh dầu.

Khi chín, nẻ, thường bị chim ăn lớp thịt mềm ở ngoài làm rơi rụng hết hạt, do vậy đến mùa thu hái cần thường xuyên quan sát. Cần thu hái ngay quả lúc mới bắt đầu chín nứt. Quả lấy về ủ thành đống cao dưới 50 cm trong 2-3 ngày. Hàng ngày đảo quả cho chín đều. Phơi quả trong nắng nhẹ hoặc trong râm cho nứt hẳn ra. Tách quả ra lấy hạt đỏ. Ngâm hạt đỏ trong nước lã, chà sạch lớp cùi ngoài, rửa thật sạch lấy toàn hạt đen. Hong nơi râm mát cho ráo nước rồi đem sử dụng.

Hạt mỡ có dầu nên chóng mất phẩm chất, cũng có thể bảo quản trong cát ẩm, giữ được trong vài tháng, song tốt nhất thu hái xong gieo ngay.

Mỡ không có quả đều, khoảng 50-60 % số cây là có quả. Cây trong rừng ít quả hơn cây đứng riêng lẻ. Mỗi cây thu được 5-6 kg quả. 1kg quả tươi cho 0,2kg hạt đỏ, tỉ lệ hạt đen /hạt đỏ là 1/4, 1 kg hạt đen có 25000 đến 26000 hạt.

Tạo cây con

+ Chuẩn bị vườn ươm: Đất vườn ươm cần tơi, xốp, sét pha nhẹ hoặc sét pha trung bình, đủ ẩm, thoáng, dễ thoát nước, đất tốt, ít chua, bằng hoặc dốc tụ không đáng kể. Đất được cày bừa kĩ, lên luống cao 10-20cm, dài 10m, rộng 0,8-1,0m. Đất chua cần được bón vôi. Bón lót trước lúc gieo ươm 3-4 kg phân chuồng hoai/m2.

+ Xử lý hạt trước khi gieo: Do hạt mỡ có dầu vì vậy tuỳ điều kiện thời tiết nóng lạnh, khô ẩm mà có thể hoặc chỉ ủ với cát ẩm cho tới khi một số hạt chín nứt nanh. Hoặc chỉ ngâm với nước lã hoặc nước ấm không quá 40 oC. Ngâm tối đa 24 giờ. Gieo vãi nếu sau này cấy cây. Gieo theo hàng (không qua cấy) cự li 10-15 cm. Cây trong hàng lúc đầu cách nhau 5 cm, sau tỉa thành 10-15 cm, lấp đất sâu khoảng 1cm, che phủ mặt đất bằng rơm đã khử trùng.

+ Thời vụ gieo chính là vụ thu. Gieo sớm, thu hái hạt gieo ngay để kịp trồng vụ xuân.
 
+ Chăm sóc cây gieo. Tưới đều nhẹ đủ ẩm cho đất. Khi hạt mọc mầm (thường sau khoảng 12-15 ngày và kéo dài 1 tháng) thì bỏ rơm rạ, bắt đầu che nắng tạo râm, làm cỏ, phá váng, không làm tổn thương cây còn non. Chú ý đề phòng sương muối.

Cây mỡ non có 3-8 lá thường bị nấm cổ rễ, bệnh lan truyền nhanh, làm cây chết hàng loạt, bệnh này xảy ra ở thời kỳ mưa phùn, nhiệt độ ấm. Khi phát hiện có bệnh thì ngừng ngay việc tưới, để khô, không bón thúc, nhổ cây bệnh, phun thuốc Boócđô.

+ Cấy cây: Đất cấy trên luống (hay trong bầu) đều phải thật tơi xốp, bón lót phân hữu cơ đầy đủ. Thành phần hỗn hợp ruột bầu tối thiểu có 10% phân chuồng hoai, 1%supe lân. Khi cây gieo có 4-5 lá đem cấy là tốt nhất. Sau khi cấy thường xuyên giữ ẩm cho đất, làm cỏ phòng chống sâu bệnh.