Giới thiệu giống Bưởi quí Quế dương

Trước đây, nhu cầu tiêu dùng thấp, cụ Thảo thỉnh thoảng lại chiết cành cho một số hộ quanh xóm trồng, chủ yếu để lấy quả ăn và làm quà biếu. Gần đây nhu cầu tiêu thụ hoa quả nói chung và bưởi nói riêng ở các thành phố gia tăng, người dân ở đây đang cố gắng mở rộng diện tích trồng giống bưởi này.

Bưởi Quế Dương có bộ lá to, xanh đậm che cho quả ít bị sém nắng và đặc biệt có hệ thân cành phát triển mạnh, gấp đôi so với giống bưởi Diễn phổ biến quanh vành đai Hà Nội hiện nay, nên có thể trồng để vừa lấy quả vừa làm bóng mát. Quả có dáng tròn hơi dẹt, cùi mỏng, lúc chín có màu vàng mịn rất đẹp, rất thơm. Quả khá to, trung bình từ 1,2 - 1,5 kg, cũng có quả nặng tới 5 kg. Múi bưởi đều, dài trung bình 9 – 10 cm, dày từ 3 – 4 cm. Tôm bưởi lúc mới thu hoạch tương đối  ráo và mọng nước, nhưng khi để lâu hơi bị nhão. Bưởi Quế Dương có vị ngọt vừa phải (11-12 độ đường) không sắc như bưởi Diễn, tuy vậy ăn nhiều mà không thấy chán.

Đặc biệt, giống bưởi này thuộc loại chín sớm, có thể thu hoạch từ rằm tháng Tám, sớm hơn bưởi Diễn khoảng 2-3 tháng. Điều này giúp cho cây có thời gian phục hồi để ra hoa, tạo quả vào đầu năm sau, và lâu bị già cỗi. Hiện tại ở xã Cát Quế có một số cây đã được trên 40 mươi năm tuổi mà vẫn phát triển tốt, cho quả đều đều hằng năm.

Một ưu điểm khác của giống bưởi Quế Dương là khả năng chống chịu sâu bệnh tốt. Nếu như đối với giống bưởi Diễn bà con ta phải thường xuyên phun thuốc phòng trừ sâu bệnh thì với giống bưởi này hầu như không cần phải thực hiện điều này. Vì thế, cứ gần tết một số người ở Hà Nội và khá giả trong vùng lại đặt mua mỗi người hàng trăm quả để về ăn dần vì họ cho rằng đây là loại hoa quả sạch và an toàn.

Một đặc tính quý nữa của giống bưởi này là quả chín khi hái xuống có thể để được lâu mà ít bị thối, tôm ít bị khô trong điều kiện bảo quản dân dã. Thông thường, khi thu hoạch chính vụ vào đầu tháng 11 dương lịch, người dân chỉ cần xếp quả dưới nền nhà nơi cao ráo cũng có thể để được đến tháng 5, tháng 6 năm sau. Bác Quý, một nông dân trong xóm cho biết, bác đã từng để hai quả bưởi Quế Dương tới tận tháng bảy âm lịch năm sau (9 tháng) mà quả vẫn còn tươi, ăn vẫn  ngọt. Tác giả bài viết này cũng từng được nếm bưởi Quế Dương bảo quản 7 tháng sau thu hoạch vẫn thấy chất lượng  và ngon. Chính vì đặc tính quý này mà người dân nơi đây tự hào rằng bưởi của họ không thể nào bị ế.

Qua nghiên cứu, điều tra chúng tôi còn phát hiện thấy một đặc tính quý nữa của giống bưởi này, đó là khả năng chịu úng cao, một đặc tính hiếm thấy ở các cây có múi. Được trồng ở vùng bãi sông Đáy, đã từng trải qua một số trận lũ lớn vào năm 1945, năm 1969 và đặc biệt năm 1971, những cây bưởi Quế Dương vẫn tồn tại, phát triển và cho năng suất tốt.

Những cây trồng bằng cành chiết vào năm thứ 6 - 7 có thể cho năng suất từ 5- 6 kg quả/m2 đất phủ tán. Năm 2006, tại thôn Cát Nổi, một cây bưởi Quế Dương của hộ bác Thọ đã cho tới 900 quả (tính ra khoảng một tấn quả) và bán được tới 5,5 triệu đồng. Uớc tính, mỗi sào Bắc Bộ trồng giống bưởi này có thể cho năng suất từ 1,5 - 2 tấn quả/năm. Trong mấy năm gần đây, vào mùa thu hoạch các thương lái hoa quả thường vào tận nhà dân để thu mua, với giá bình quân 7000 – 8000 đ/kg quả. Như vậy, mỗi sào Bắc Bộ trồng bưởi Quế Dương có thể cho thu nhập từ 10 - 15 triệu đồng, cao có thể đạt 20 triệu đồng, gấp hàng chục lần so với trồng lúa.

Qua điều tra, nghiên cứu chúng tôi nhận thấy bưởi Quế Dương là giống bưởi có nhiều đặc tính quý, cần được bảo tồn, giới thiệu và mở rộng sản xuất phục vụ tiêu dùng trong nước và có thể xuất khẩu. Tiếp xúc với chúng tôi bà con nông dân cũng như lãnh đạo Đảng Uỷ, UBNN xã Cát Quế đều bày tỏ nguyện vọng được các cơ quan chức năng giúp đỡ để đăng ký thương hiệu, được các nhà khoa học hỗ trợ về kỹ thuật để bảo tồn và khai thác hiệu quả nguồn gien giống bưởi quý này của địa phương.

Bài và ảnh: NGUYỄN KHẮC QUỲNH

Trung tâm Tài nguyên thực vật

Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam