Thực trạng sản xuất và cung ứng giống lúa tại đồng bằng sông Cửu Long

Tình hình sản xuất lúa gạo tại Việt nam

Trong năm 2007 diện tích lúa đạt khỏang 7,181 triệu ha gieo trồng, giảm 0,2% so với năm 2006. Năng súât tòan quốc đạt 4,98 T/ha tăng 90 kg / ha, sản lượng đạt khỏang 35,87 triệu tấn, tăng 0,2 % so với năm 2006. Lượng gạo xuất khẩu ước đạt 4,5 triệu tấn, kim ngạch xuất khẩu 1,46 tỷ USD, giảm 3% về lượng nhưng tăng 14,4% về giá trị [29].

Chương trình 1,3 triệu ha diện tích gieo trồng lúa / năm với giống chất lượng cao phục vụ xuất khẩu, trong đó đồng bằng sông Cửu long là 1 triệu ha và đồng bằng sông Hồng là 300.000 ha đã được chính phủ phê duyệt. Tại ĐBSCL, kế họach 1 triệu tấn thóc chất lượng cao trong vụ Đông Xuân 2006-2007 để chế biến xuất khẩu là mô hình rút kinh nghiệm cho chỉ đạo chương trình 1 triệu ha gieo trồng lúa chất lượng cao xuất khẩu trong vùng. Trong năm 2006, 8 tỉnh ĐBSCL đã đăng ký chính thức 225.000 ha gieo trồng lúa chất lượng cao. Các tỉnh đó là : An Giang (50.000 ha), Long An (40.000 ha), TP Cần Thơ (25.000 ha), Kiên Giang (30.000 ha), Sóc Trăng (20.000 ha), Đồng Tháp (30.000 ha), Tiền Giang (10.000 ha), Hậu Giang (20.000 ha). Bảy giống lúa chất lượng cao (CLC) được đơn vị thu mua chấp nhận là : IR 64, VNĐ 95-20, OMCS 2000, OM 2517, OM 2717, OM 2718, OM 3536. Sáu giống lúa chất lượng cao được khuyến cáo hiện nay (2008) là : OMCS 2000, VNĐ 95-20, IR 64, OM 2517, OM 2717, OM 3536. Đơn vị hợp đồng thu mua sản phẩm là Tổng công ty lương thực niềm Nam và các công ty thành viên [31].

Đến năm 2010 thì sẽ tổng kết chương trình 1 triệu ha gieo trồng lúa chất lượng cao phục vụ xuất khẩu. Sau nửa chặng đường đi, kết quả hiện còn quá khiêm tốn. Năm 2006, chuẩn bị cho vụ lúa chất lượng cao đầu tiên, các thành viên thuộc Tổng công ty lương thực miền Nam đã ký hợp đồng nguyên tắc với các xã,hợp tác xã (HTX) để thu mua lúa chất lượng cao hàng hóa với giá ưu đãi thêm từ 80-100 đồng /kg. Nhưng kết quả cuối cùng thật khiêm tốn. Đã hợp đồng được 114.116 ha nhưng chỉ mua được 337.861 tấn, đạt 50% so với sản lượng đã hợp đồng và 22,5% sản lượng lúa chất lượng cao đã sản xuất trong vùng [30]. Đối với kế họach 1 triệu ha diện tích gieo trồng lúa chất lượng cao phục vụ xuất khẩu, theo ông Trần Thanh Phong, công tác nhân giống lúa xác nhận hiện còn rất khó khăn, tiến độ thực hiện còn chậm đã làm chậm trễ việc nhân rộng diện tích trồng lúa chất lượng cao ở các địa phương. 

Theo kết quả nghiên cứu tại Philippines và Bangladesh, sử dụng giống lúa xác nhận có chứng chỉ chất lượng cao sẽ giúp gia tăng năng suất từ 8-10% [1]. Tăng cường nhân giống và sử dụng giống xác nhận cho vùng qui họach 1 triệu ha lúa chất lượng cao phục vụ xuất khẩu cũng như tòan bộ diện tích sản suất lúa ở đồng bằng sông Cửu long về lâu về dài là một nhu cầu tất yếu khách quan để gia tăng năng suất và chất lượng lúa gạo, giảm giá thành , góp phần đảm bảo cạnh tranh thắng lợi sau khi Việt nam gia nhập WTO.

Về công tác nhân giống lúa 

Tầm quan trọng của hạt giống lúa có chứng chỉ 

Tiêu chuẩn của hạt giống lúa các cấp : (i) Hạt giống tác giả là hạt giống thuần do tác giả chọn, tạo ra. Muốn được công nhận là giống quốc gia hoặc giống được phép sản xuất thử, các giống tác giả đã thuần, không còn phân ly, phải được đưa vào bộ giống khảo nghiệm tại cơ sở Viện Trường. Sau nhiều năm đánh giá, các giống triển vọng sẽ được Viện Trường lập hồ sơ đề xuất để Cục trồng trọt xem xét cho phép đưa vào Bộ khảo nghiệm quốc gia. Sau nhiều năm khảo nghiệm tại nhiều điểm, với số liệu khoa học đầy đủ thì Hội đồng Khoa học của Bộ Nông nghiệp & PTNT sẽ xem xét công nhận. (ii) Hạt giống siêu nguyên chủng là hạt giống được nhân ra từ hạt giống tác giả hoặc phục tráng từ hạt giống sản xuất theo qui trình phục tráng hạt giống siêu nguyên chủng và đạt tiêu chuẩn chất lượng theo qui định. Chất lượng hạt giống siêu nguyên chủng là : Độ sạch > 99%; độ thuần= 100%;tỷ lệ nảy mầm > 80%; độ ẩm <13,5%; hạt cỏ dại = 0 hạt / 1 kg hạt giống. Qui trình nhân giống siêu nguyên chủng rất phức tạp và công phu. Do đó thường thì họat động này được thực hiện tại các ViệnTrường. Hiện nay các Trung tâm tỉnh và các công ty có đủ điều kiện vẫn được phép nhân giống siêu nguyên chủng. Vụ thứ nhất là G0 được cấy một tép từ giống tác giả đã thật thuần trên diện tích tối thiểu là 100 m2 và cắm cọc theo dõi tối thiểu 200 cây. Theo dõi rất nhiều chỉ tiêu và lọai bỏ những cây thể hiện độ lệch quá xa số liệu trung bình của quần thể. Có công thức tính chi tiết. Những cá thể này được giữ từng bụi riêng để vụ kế tiếp trồng thế hệ G1. Hạt của nỗi bụi được trồng một băng. Nếu trong mỗi băng còn sự biến động giữa các cá thể thì lọai bỏ hẳn băng đó. Không được khử bỏ cây khác dạng trong băng. Mỗi băng chọn 10 cây tại hai điểm và theo dõi rất nhiều chỉ tiêu. Nếu số băng là thuần nhất trên 85% thì hạt của các băng này được gặt , tuốt và trộn chung với nhau thành hạt siêu nguyên chủng. Các công đoạn rất phức tạp và công phu. (iii) Hạt giống nguyên chủng là hạt giống được nhân lên từ hạt giống siêu nguyên chủng và đạt tiêu chuẩn chất lượng theo qui định. Tiêu chuẩn đó là : độ sạch > 99%; độ thuần> 99,95%; tỷ lệ nảy mầm > 80%; độ ẩm < 13,5%; số hạt cỏ dại < 5 hạt / 1 kg hạt giống. Nhân giống nguyên chủng bằng cách cấy một tép và khử lẫn triệt để. (iv) Hạt giống xác nhận là hạt giống được nhân ra từ hạt giống nguyên chủng và đạt tiêu chuẩn chất lượng theo qui định. Các tiêu chuẩn đó là :Độ sạch > 99%; độ thuần > 99,7%; tỷ lệ nảy mầm >80%; độ ẩm < 13,5%; số hạt cỏ dại < 10 hạt / 1 kg hạt giống. Nhân giống xác nhận được phép sạ hàng và khử lẫn triệt để, nếu dùng biện pháp cấy thì càng tốt. Có thể cấy bằng máy với nhiều tép mỗi hốc [25]