Hemiphragma heterophyllum, chi mới, loài mới cho hệ thực vật Việt Nam

Qua trao đổi mới biết GS cũng đã từng gặp được loài này ở Lào Cai và Yên Bái, ở những ngọn núi trên 2000m nhưng vẫn chưa xác định được chính xác đó là loài gì. Nhưng cùng với những mô tả của mình và những băn khoăn của tôi, GS Phan Kế Lộc, mặc dù đã ngoài tuổi thất thập nhưng vẫn cố gắng tìm kiếm thông tin. Cuối cùng thì thầy cũng đã tìm ra, đó là loài Hemiphragma heterophyllum Wallich, Trans. Linn. Soc. London, Bot. 13: 612. 1822, một loài thuộc họ Hoa mõm sói - Scrophulariaceae, giống như nhận định ban đầu của cả tôi và thầy.

Đây là một loài thực vật mới ghi nhận cho hệ thực vật của Việt Nam, bổ sung vào kho tàng thực vật của đất nước.

Hemiphragma là chi đơn loài, với một loài duy nhất Hemiphragma heterophyllum, có 3 dưới loài là:

Hemiphragma heterophyllum var. dentatum (Elmer) T. Yamazaki, J. Jap. Bot. 25: 212. 1950.

Hemiphragma heterophyllum var. heterophyllum

Hemiphragma heterophyllum var. pedicellatum Handel-Mazzetti, Anz. Akad. Wiss. Wien, Math.-Naturwiss. Kl. 60: 15. 1923.

Các đặc điểm hình thái

Hemiphragma heterophyllum là cây lâu năm. Lá mọc ở thân chính với lá kèm 2-5(-10) mm hoặc đôi khi không có. Lá dạng bản hình cầu, hình tim hoặc hình thận, 0.5-2 cm, gốc lá cắt vát, bán tim hoặc hình thận; mép có 2-7 răng cưa; chóp lá tù đến nhọn, gân mờ. Lá hoặc cành chụm lại, hình kim, đôi khi hẹp dạng dải đến 3-5 mm.

Hoa không có hoặc có cuống rất ngắn. Lá đài hẹp dạng tam giác - mũi mác, 3-5 mm, không đều. Tràng trắng hoặc hường, cao đến 6mm, ống dạng chuông ngắn, 5 thùy, hình cầu đến dạng thuôn, không đều, đôi khi có đốm trong suốt. Có các tơ dạng hành, hợp sinh với ống tràng; bBao phấn chẻ ở đầu trung đới, chỉ nhị cao 1 mm.

Quả nạc đỏ, hình trứng đến hình cầu, giống với dạng quả thịt, bóng nhẵn, 5-6(-10) mm.

Hạt nâu vàng hơi xám, hình cầu đến 1mm.

Các đặc điểm sinh thái

Mùa hoa của Hemiphragma heterophyllum vào tháng 4 đến tháng 6. Mùa quả từ tháng 6 đến tháng 8.

Ở Phan Si Păng gặp hoa tháng 3, quả vào tháng 4.

Hemiphragma heterophyllum phân bố ở đồng cỏ vùng cao, nơi đá bị nứt nẻ, mọc chung với cỏ, ở độ cao 2600-4100 m so với mặt nước biển. Ở Phan Si Păng gặp ở độ cao 2200 đến 2400 m.

Ở Trung Hoa gặp ở Gansu, Guangxi, Guizhou, Hubei, Shaanxi, Sichuan, Taiwan, Xizang, Yunnan [Bhutan, India, Indonesia (Sulawesi), Nepal, Philippines, Sikkim

BVN xin trân trọng giới thiệu một số hình ảnh của loài Hemiphragma heterophyllum chụp tại Lào Cai và Yên Bái.

(ảnh của Phan Kế Lộc)

(ảnh của Anhtai.bvn)