Cây rau trái đậu dùng để ăn và trị bệnh: Cải soong

Thông tin chung

Cải xoong, ảnh của C. A. M. Lindman (1901-1905) theo nearctica.com

Tên thường gọi: Cải soong
Tên khác: Cải xoong, Xà lách xoong
Tên tiếng Anh: water cress
Tên khoa học: Rorippa nasturtium-aquaticum (L.) Hayek ex Mansf.
Tên đồng nghĩa: Nasturtium officinale R. Br.
Thuộc họ Cải - Brassicaceae.

Mô tả

Cải soong là loài cây thảo sống nhiều năm, có thân bò dài tới 40cm, phân nhiều nhánh, đâm rễ ở các đốt (cả trong đất lẫn trong nước). Lá mọc so le, kép lông chim, có 3-9 lá chét hình trứng không đều, thùy tận cùng thường lớn hơn, mép nguyên hay khía tai bèo, màu lục sẫm. Hoa nhỏ, màu trắng hợp thành chùm ở đầu các cành. Quả cải hình trụ chứa nhiều hạt màu đỏ.

Phân bố và sinh thái

Cải soong gốc ở châu Âu được nhập vào trồng đầu tiên ở miền Nam nước ta vào cuối thế kỷ 19 rồi sau đó lan dần ra phía Bắc và các địa phương khác… Người ta trồng Cải soong ở những nơi có dòng nước chảy (từ những rãnh dưới nước tới vùng đất ẩm, ven các suối, ven bờ giếng khơi).

Chế biến làm thực phẩm

Cải soong là một loại rau ăn rất tốt, có thể thay thế các loại rau ăn thường ngày. Có thể dùng ăn sống, trộn dầu giấm, cũng có thể dùng nấu canh, hay xào ăn. Người ta đã biết trong Cải soong trồng ở Việt Nam có các thành phần tính theo g% như sau: nước 65,5, protid 2,1, glucid 1,4, cellulose 2, khoáng toàn phần 0,6. Các muối khoáng (tính theo mg%): calcium 69, phosphor 28, sắt 1,6, natrium 85, kalium 211. Còn có mangan, arsen, đồng, kẽm, iod (15-45mg trong 100g, dầu chứa lưu huỳnh (hàm lượng 0,66%), các vitamin B - caroten 1820, Vitamin B₁ 0,08 và vitamin C 25. Do vậy, Cải soong là một rau rất tốt cho cơ thể. Cải soong là loại rau khai vị, bổ, kích thích tiêu hóa (nhờ chất dầu sulfonitơ).

Cải xoong - Rorippa nasturtium-aquaticum, ảnh theo biology.missouristate.edu

Sử dụng làm thuốc

Có thể dùng uống trong hay đắp ngoài. Dùng trong để chữa chứng ăn mất ngon, suy nhược, tạng bạch huyết, bệnh scorbut (hoại huyết), chứng thiếu máu, bệnh lao, ho và các bệnh đường hô hấp, bệnh ngoài da, (eczema, ghẻ, hắc lào), sỏi mật và các bệnh về gan, mật, sỏi thận và các bệnh đường tiết niệu (bí tiểu tiện), thấp khớp, kí sinh trùng đường ruột, thủy thũng, đái đường, ung thư. Dùng ngoài để điều trị chứng rụng tóc, các bệnh về da đầu, các vết thương, ung nhọt, đau răng.

Cải soong thường được dùng tươi ăn sống như xà lách. Ăn cải soong nhiều ngày có thể dùng trị suy nhược kéo dài. Đem giã ra rồi chiết lấy nước cốt uống trị giun, giải độc, làm đẹp nhan sắc, trị bí tiểu tiện hoặc có thể sắc uống làm thuốc lợi tiểu (1 nắm cải soong, 3 củ hành tây, 2 củ cải trong 1 lít nước sắc uống 2 ly giữa các bữa ăn). Dùng ngoài bằng cách xoa dịch cải soong hoặc làm thuốc xức (trộn 100g dịch cải soong và 100g rượu 90^o) bôi rửa hàng ngày (làm sạch da đầu, chống rụng tóc), giã đắp vết thương, ung nhọt, các cụm nhọt, áp xe và các bệnh ngoài da khác. Để trị tàn nhang, dùng 3 phần dịch cải soong với 1 phần mật ong trộn đều, dùng vải mềm, lau sáng và chiều, rồi để khô và rửa sạch. Lá giã ra làm thuốc đắp trị đau răng, thấp khớp, thống phong và đau cơ. Người nghiện thuốc lá nên ăn nhiều cải soong. Nước dịch của rau cải soong dùng súc miệng làm chắc chân răng (khi bị thuốc lá đe dọa làm hại chân răng) và làm đỡ hôi miệng.

Cải soong có thành phần phong phú nên được sử dụng để chữa nhiều bệnh do chất dầu có tính kháng khuẩn, ức chế được nhiều vi trùng gây bệnh. Ngoài ra, nó là vị thuốc có tác dụng giải cảm mùa hè, phòng chống cúm. Vào lúc nóng bức, người mệt, hắt hơi, có thể lấy một nắm rau cải soong, rửa thật sạch, vò hay giã nát, đem lọc nước pha đường uống. Có thể dùng đến 200 - 300g.

Nguồn: Võ Văn Chi